QUẺ XĂM QUAN ÂM SỐ 20 - XĂM TRUNG

Cuối đời nhà Thương, ở lưu vực sông Vị Thủy đã xuất hiện một cường quốc là nước Chu, tố tiên của nhà nước này họ Cơ, tương truyền viễn tổ của họ là Hậu Tắc đảm nhiệm chức vị Nông sư ở thời Đế Nghiêu. Thủ tĩnh của nước Chu là cố Công Đản Phụ, thống tĩnh người của bộ tộc từ phía bắc của núi Kỳ Sơn chuyển đến cánh đồng Chu Nguyên phía nam núi Kỳ Sơn để cư trú, khai khẩn đất hoang ờ đây, xây dựng thành quách cung thất, sắp đặt chế độ quan lại. Đến thời con trai của cố Công Đản Phụ là Quý Lịch tại vị, thế lực của nhà nước Chu ngày càng lớn mạnh.

Sau khi Quý Lịch mất, con trai là Cơ Xương kế vị, đây chính là Chu Văn Vương nối tiếng trong lịch sử. Chu Văn Vương rất coi trọng nhân tài, vì thế những người tài trong thiên hạ lũ lượt tìm đến với Chu Văn Vương. Trụ Vương nhà Thương thấy thế lực của nhà Chu ngày càng lớn mạnh, rất sợ hãi, bèn tìm cách giam cầm Chu Văn Vương ở Dữu Lý. Để giải cứu được Văn Vương, thần dân nước Chu đã chọn mỹ nữ, ngựa đẹp và báu vật dâng cho Trụ Vương, lại mua chuộc quan đại thần của nhà Thương, nên Chu Văn Vương được thả ra.

Sau khi Chu Văn Vương được tự do, ông quyết tâm cai trị tốt đất nước của mình, để tìm cơ hội lật đố nhà Thương. Thuộc hạ dưới quyền tuy có rất nhiều quan văn tướng võ, nhưng lại thiếu một người có thế trù tính toàn cục, vạch kế sách lớn tiêu diệt nhà Thương, vì vậy ông rất tích cực tìm kiếm người hiền tài như thế.

Một lần, Chu Văn Vương ra ngoài đi săn, đã gặp một ông lão câu cá bên suối Bàn Khê là một nhánh của sông Vị Thủy, ông lão râu tóc bạc phơ, xem chừng khoảng bảy tám mươi tuổi. Điều kỳ lạ là, ông lão vừa câu cá vừa lẩm nhấm một mình: "Mau cắn câu đi mau cắn câu! Kẻ muốn cắn câu hãy cắn câu!" Lại thấy lưỡi câu của ông lão câu cá để cách mặt nước đến ba thước, lại thẳng tuột chứ không uốn cong, trên lưỡi câu không thấy mắc mồi câu. Văn Vương cảm thấy rất kỳ lạ, liền đi đến hỏi chuyện ông lão.

Ông lão này vốn họ Khương, tên Thượng, tự là Tử Nha. ông từng làm nghề mố bò ở Triều Ca (nay là huyện Thang Âm, tỉnh Hà Nam), bán rượu ở bến Mạnh Tân bên sông Hoàng Hà. Nhưng ông lại không buôn bán gì được, làm gì cũng bị lỗ vốn. ông đến bên sông Vị Thủy câu cá, kỳ thực là đang chờ đợi vị vua anh minh, tài giỏi đến tìm. Sau khi trò chuyện với Khương Thượng, Chu Văn Vương nhận thấy ông lão này trên thông thiên văn, dưới tường địa lý, rất am hiếu về chính trị, quân sự, đặc biệt là đối với tình hình chính trị đương thời. Vì thế, Văn Vương khẩn thiết nói với Khương Thượng rằng: "Ta mong chờ khanh đã rất lâu rồi, khanh hãy đến giúp đỡ ta cai trị đất nước!"

Khương Thượng về triều, được lập làm Quốc sư, sau đó thăng chức lên Quốc tướng, quản lý chính trị và quân sự của đất nước, ông giúp đỡ Chu Văn Vương bên trong phát triển sản xuất, bên ngoài mở rộng lãnh thố, làm suy yếu thế lực của nhà Thương. Đến khi Chu Văn Vương về glà, lãnh thổ của nhà Chu đã trở nên rất rộng lớn: Phía tây thu phục được vùng đất cũ của nhà Chu, là dải Thiểm Tây, Cam Túc ngày nay; phía đông bắc tiến đến vùng phụ cận Lê Thành của Sơn Tây; phía đông đến Tấm Dương, Hà Nam hiện nay, gần sát đến đô thành Triều Ca của nhà Thương; phía nam mở rộng thế lực đến các lưu vực Trường Giang, Hán Thủy, Nhữ Thủy. Tương truyền đến thời Chu Văn Vương, nhà Chu đã khống chế được hai phần ba thiên hạ, đặt nền móng vững chắc cho Chu Vũ Vương tiêu diệt nhà Thương.